The purpose of the study was to measure and assess differences in concentrations of wear metals occurring in used engine oils. The concentrations of the following trace elements have been assessed: Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Pb. The research was carried out using the HDMaxine analyzer produced by XOS, operating on the basis of high definition X-ray fluorescence (High Definition X-ray Fluorescence - HDXRF). The capacity of the engine was elaborated as the factor differentiating the content of trace elements in oils. Only the vehicles whose owners used fully synthetic oils (viscosity grade 5W30, 5W40) or 10W40 semi-synthetic oils were included in the test. The engine oils analyzed represented seven different brands. The samples were acquired during oil change services from passenger cars of different manufacturers. As many as 40 samples of used oil were tested: 23 of them were collected from passenger cars with engine capacity up to 1400 cm3 (Group I) and the other 17 from passenger cars with engine capacity equal to or above 1500 cm3 but not exceeding 2000 cm3 (Group II). The analysis of the results showed that the oil samples collected from the engines with a capacity equal to or above 1500 cm3 were characterized by a higher average concentration of the following elements: Cr, Fe, Ni and Pb. On the other hand, in the oil samples collected from the engines with a capacity equal to or below 1400 cm3 only Cu showed higher values. Manganese and molybdenum remained at similar levels for both groups. The obtained results, providing information on the changes in the concentration of wear metals, can be useful in determining the patterns behind the engine wear processes for various engine capacities.

Celem badań prezentowanych w pracy była ocena różnic w koncentracji metali zużyciowych w przepracowanych olejach silnikowych. Oceniano koncentrację takich pierwiastków metalicznych jak: Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Ni, Pb przy wykorzystaniu metody HDXRF. Jako czynnik różnicujący zawartość pierwiastków zużyciowych przyjęto pojemność skokową silnika. Do badań zakwalifikowano oleje silnikowe należące do 3 klas lepkościowych (5W30, 5W40, 10W40) pochodzących od 7 różnych producentów. Oleje pozyskane zostały w trakcie technicznej obsługi wymiany oleju smarowego z samochodów osobowych. Pozyskano łącznie 40 próbek, które podzielono na dwie grupy. Grupa I to 23 oleje pobrane z samochodów osobowych o pojemności równej lub poniżej 1400 cm3, grupa II to 17 olejów z samochodów osobowych o pojemności równej lub powyżej 1500 cm3 i nieprzekraczającej 2000 cm3. Analiza wyników wykazała, że poziomy badanych pierwiastków różniły się znacznie pomiędzy badanymi olejami. Silniki z grupy I charakteryzowały się wyższą średnią koncentracją takich pierwiastków jak Cr, Fe, Ni oraz Pb. W Grupie II silników wyższe wartości wykazała jedynie Cu. Jedynie Mn i Mo pozostały na zbliżonym poziomie dla obu grup. Uzyskane wyniki dostarczając informacji o zmianach koncentracji metali zużyciowych mogą okazać się użyteczne dla określenia sposobu zużywania się silników różnej pojemności.